AEROBİK PERFORMANSIN GENETİK TEMELİ VE ANTRENMANA UYUM

 

Tuba SEVİL

 

Dünyada sportif çalışmalarda antrenmanın etkisi göz ardı edilmemektedir. Ancak, bazı sporcuları diğerlerinden üstün kılan özelliklerin genetik yolla kazanıldığını ispat etmeye yönelik çalışmalar da devam etmektedir. Afrikalı sporcuların orta-uzun mesafe koşularındaki başarıları, zencilerin atletizm, basketbol sporuna yatkınlıkları, kas yapıları gibi faktörler kalıtımın bir eserimidir sorusunu akla getirmekte ve soruya cevap verebilmek için genetik yapının, kalıtımsalının araştırılması gerekmektedir.

Aynı antrenman uygulanan sporcuların kondisyonları birbirinden farklı olmaktadır.şu durum genetik etkinin varlığına bir işarettir. Genetiğin spor üzerine etkileri çok kapsamlı bir konudur. Su nedenle çalışmada  kalıtımın aerobik performansa etkisi ve antrenmana uyumu üzerinde durulacaktır. Aerobik performansın maxVo2 kullanılmakta ve dayanıklılık sporlarında performansa etkili en önemli faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

MaxVo2 sporcunun yaşına, cinsiyetine, vücut yapısına, kondisyon düzeyine göre değişme, çevresel ve patolojik faktörlerden de etkilenmektedir. Çalışma maxVo2 fenotipindeki değişimlerde kalıtımın rolünün ve antrenmana etkisini ne olduğunun belirlenmesi üzerine kurulmuştur.

Canlıların tüm özelliklerinin kuşaktan kuşağa "gen" adı verilen maddelerle taşımadığı bilinmektedir. Şu nedenle konumuz çalışmadan gen ve aerobik göre  kavramların açıklanması gerekmektedir.

Gen:

Bir kuşaktan diğerine mutasyona uğrayan ve bununla fenotipte değişiklik meyda­na getiren kalıtımın en küçük birimine gen denilmektedir (1). Kalımın temel birimi olup özel bir polipeptid zincirinin aminoasit sırasını şifreleyen DNA kesimidir. Genler tek bir polipeptid zincirindeki aminoasitlerin dizisini tayin eden DNA'nın belirli bir bölgesi olup, DNA sarmalı boyunca sıralanmışlardır (1) 56).

Aynen gen adı verilen alt birimlerden oluşan, kendi kedine çoğalabilen, bilgi aktarımı görevini yerine getiren ve kuşaktan kuşağa cinsiyeti hücreleri aracılığı ile devredilen maddeye genetik madde ya da genetik materyal adı verilmektedir (6). Canlıların genetik maddesi DNA'dan yapılmıştır.

      DNA türü canlılarda kalıtsal bilginin taşınma işini üzerine alan nükleik asittir (1). Nükleik asitler ise Kalıtsal bilgileri taşıma sahip makro molekülerdir.

      Genlerle ilgili bir çok kavram bulunmakla birlikte konumuz aslında genotip­ fenotip kavramları açıklayıp maxVo2 kavramına geçsek daha yararlı olacaktır.

      Fenotip-Genotip:

      Çevreyle etkileşerek ortaya çıkan gen ürünlerine fenotip adı verilmektedir. Bir canlı  tarafından sahip olunan herhangi bir gözlemlenebilir karakter ya da ayırıcı özellik bir fenotip olabilir. Genin son etkisi olarak gözlenebilen fenotipi ayrıntılı olarak araştıra­rak genotipi ortaya çıkarmak mümkündür (6).

Genotip bir bireyin sahip olduğu bütün genlerdir ve bir organizmanın genetik kuruluşunu anlatır.bir kişinin genotipi belirtilirken o genotipte bulunan genlerin duru­mu da dikkate alınmaktadır.

Aerobik Güç:

Aerobik performansa kanıt olarak maksimim oranda oksijen kullanımı göz önüne alındığında, maxVo2 dayanıklılık sporlarında performansa etkili, en önemli fizyolojik faktördür. MaxVo2 dayanıklılık sporlarında  oluşumuna katılan aerobik yolun bir göstergesi olduğundan aerobik güç ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

Aerobik güç: aerobik yolla enerji oluşumu sırasında ortaya konulabilen maksimum güçtür. Kişinin egzersiz anlamında birim zamanda bir kg vücut ağırlığı başına  tüketilen oksijen miktarını ifade etmektedir(7).

MAP organizmanın atmosferden aldığı ve dokularda kullandığı, kişinin yorulunca­ya kadar artan yoğunluktaki büyük kas grup aktivitelerindeki tükettiği maxVo2 mikta­rına eşittir (4).

MAP'ı etkileyen fizyolojik faktörler kalp-dolaşım ve solunum sistemleridir. Her iki sistemin fonksiyonel düzeyi maxVo2 kullanımı düzeyine etkilidir. Düzenli ve giderek artan kontrol antrenmanlarla kişinin maxVo2 alımı belirgin bir şekilde artar. Max. egzersiz anında maxVo2 % 10 civarında artmaktadır (5).

 

Yayına Hazırlayan : Bahar SAYGILI